W niedzielę, 13 lipca zaczęła obowiązywać znaczna część przepisów tzw. pierwszego pakietu deregulacyjnego. Zmieniono ustawę Prawo przedsiębiorców, w związku z tym nastąpiły zmiany w przepisach dotyczących procedury kontroli, w tym treść zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia. Czas trwania wszystkich kontroli u mikroprzedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie będzie mógł przekraczać 6 dni roboczych.

Ustawa Prawo przedsiębiorców określa zasady przeprowadzania kontroli działalności gospodarczej. Organ kontroli nie tylko planuje, ale przed wszystkim przeprowadza kontrolę po uprzednim dokonaniu analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Analiza obejmuje identyfikację obszarów podmiotowych i przedmiotowych, w których ryzyko naruszenia przepisów jest największe. Sposób przeprowadzenia analizy określa organ kontroli lub organ nadrzędny.

Przedsiębiorca otrzymuje od organu kontroli zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli. Kontrolę zostaje wszczęta nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Istnieje jednak możliwość wszczęcia jej przed upływem 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia na wniosek przedsiębiorcy.

Co istotne, jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli będzie wymagało ponownego zawiadomienia.

Od 13 lipca 2025 roku zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli będzie dodatkowo zawierać:

• wstępną listę dokumentów i informacji związanych z zakresem przedmiotowym kontroli, których udostępnienia oczekuje organ kontroli w trakcie kontroli, 
• w przypadku kontroli planowej - informację o kategorii ryzyka.

Czynności kontrolne mogą wykonywać pracownicy organu kontroli po okazaniu przedsiębiorcy albo osobie przez niego upoważnionej legitymacji służbowej oraz po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Z odrębnych przepisów może wynikać możliwość podjęcia kontroli po okazaniu legitymacji. Czynności kontrolne mogą być również wykonywane przez osoby niebędące pracownikami organu kontroli.

Zakres kontroli nie może wykraczać poza wskazany w upoważnieniu. Czynności kontrolne muszą być wykonywane w obecności przedsiębiorcy lub osoby przez niego upoważnionej.

Kontrolę przeprowadza się w siedzibie przedsiębiorcy lub w miejscu wykonywania działalności gospodarczej oraz w godzinach pracy lub w czasie faktycznego wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę.

Oto zasady, które obowiązują:

• kontrolę przeprowadza się za zgodą lub na wniosek przedsiębiorcy w miejscu przechowywania dokumentacji (w tym ksiąg podatkowych), jeżeli może to usprawnić prowadzenie kontroli,
• kontrola lub poszczególne czynności kontrolne mogą być przeprowadzane za zgodą przedsiębiorcy również w siedzibie organu kontroli, jeżeli może to usprawnić prowadzenie kontroli, 
• kontrola lub poszczególne czynności kontrolne mogą być przeprowadzone za zgodą przedsiębiorcy w sposób zdalny za pośrednictwem operatora pocztowego lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej, jeżeli może to usprawnić prowadzenie kontroli lub przemawia za tym charakter prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej.

Eksperci podkreślają, że wszelkie czynności kontrolne muszą być wykonywane sprawnie i bez zakłócania funkcjonowania przedsiębiorcy. Gdy przedsiębiorca wskaże na piśmie, że zakłócają w sposób istotny działalność gospodarczą, konieczność podjęcia takich czynności musi być uzasadniona w protokole kontroli.

Nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy, z wyłączeniem m.in. przypadków, gdy:

• ratyfikowane umowy międzynarodowe albo bezpośrednio stosowane przepisy prawa Unii Europejskiej stanowią inaczej, 
• przedsiębiorca wyraził zgodę na równoczesne podjęcie i prowadzenie więcej niż jednej kontroli, 
• przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska, 
• kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku VAT przed dokonaniem tego zwrotu, 
• kontrola jest przeprowadzana na podstawie przepisów ustawy o Straży Granicznej, 
• kontrola jest przeprowadzana na podstawie przepisów ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy.

W związku ze zmianami deregulacyjnymi, czas trwania wszystkich kontroli w jednym roku kalendarzowym  nie może przekraczać w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców 6 dni roboczych. Od 13 lipca 2025 roku został skrócony o połowę z obecnych 12 dni roboczych.

Limit trwania kontroli w przypadku reszty kategorii przedsiębiorców pozostaje bez zmian:

• małych przedsiębiorców - 18 dni roboczych, 
• średnich przedsiębiorców - 24 dni roboczych,
• pozostałych przedsiębiorców - 48 dni roboczych. 

Przedłużenie czasu trwania kontroli jest możliwe wyłącznie z przyczyn niezależnych od organu kontroli i wymaga uzasadnienia na piśmie. Jednocześnie przedłużenie czasu trwania kontroli możliwe jest wtedy, gdy w wyniku kontroli zostanie ujawnione zaniżenie zobowiązania podatkowego w wysokości przekraczającej równowartość 10 proc. kwoty zadeklarowanego zobowiązania podatkowego, jednak nie niższej niż 500 złotych, lub  zawyżenie straty w wysokości przekraczającej równowartość 50 proc. kwoty zadeklarowanej straty, jednak nie niższej niż 2500 złotych, albo w przypadku ujawnienia faktu niezłożenia deklaracji pomimo takiego obowiązku.

Przedsiębiorca zobowiązany jest prowadzić i przechowywać w swojej siedzibie książkę kontroli oraz upoważnienia i protokoły kontroli. Można ją prowadzić w postaci papierowej lub elektronicznej. Przy czym wpisów w książce prowadzonej w postaci papierowej - dokonuje kontrolujący, natomiast elektronicznej przedsiębiorca.

Przedsiębiorca może wnieść sprzeciw wobec podjęcia i wykonywania przez organ kontroli czynności z naruszeniem przepisów. Sprzeciw wymaga uzasadnienia - przedsiębiorca wnosi sprzeciw na piśmie do organu kontroli, którego czynności ten sprzeciw dozy.

Jeśli chodzi natomiast o wstrzymanie wykonywania działalności gospodarczej wójt, burmistrz lub prezydent miasta może nakazać, w drodze decyzji, wstrzymanie wykonywania działalności gospodarczej na czas niezbędny, nie dłuższy niż 3 dni.

Decyzja nakazująca wstrzymanie wykonywania działalności gospodarczej w razie stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia, niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach lub bezpośredniego zagrożenia środowiska w wyniku wykonywania tej działalności podlega natychmiastowemu wykonaniu.

Co ważne, przedsiębiorcy, który poniósł szkodę na skutek wykonania czynności kontrolnych z naruszeniem przepisów prawa, przysługuje odszkodowanie.